Οι φοιτητές καλούνται να εξοικειωθούν με τις βυζαντινές επιστολές, ένα από τα πιο διαδεδομένα είδη της ρητορικής στο Βυζάντιο, να θυμηθούν τους κανόνες της αρχαίας ρητορικής που τις διέπουν και να αποκτήσουν την ευχέρεια να κατανοούν δύσκολα βυζαντινά κείμενα, όπως είναι οι επιστολές. Οι μαθησιακοί στόχοι του μαθήματος είναι:

• οι φοιτητές να εμβαθύνουν στο πολύ σημαντικό αυτό είδος της βυζαντινής ρητορικής, όπως αυτό διαμορφώθηκε σε όλη τη διάρκεια της βυζαντινής χιλιετίας.
• να εξασκηθούν στη μετάφραση και τον ιστορικό, πραγματολογικό και γλωσσικό σχολιασμό των κατά κανόνα απαιτητικών αυτών λογοτεχνικών κειμένων.
• να μάθουν να αντλούν σημαντικές πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα της εποχής που εμπεριέχουν οι επιστολές, οι οποίες πάντα αντικατοπτρίζουν την εποχή τους.
• να εξασκηθούν στα ρητορικά σχήματα και μοτίβα που χρησιμοποιούν οι βυζαντινοί επιστολογράφοι, αλλά και στη γραμματική της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

Θα προηγηθεί μια Εισαγωγή γενικά για το λογοτεχνικό είδος της Επιστολογραφίας και ειδικότερα για τη Βυζαντινή Επιστολογραφία. Θα μεταφραστούν, θα ερμηνευτούν και θα σχολιαστούν επιστολές των σημαντικότερων βυζαντινών επιστολογράφων από τον 4^ο έως τον 15^ο αιώνα:

1. [Basilii et Libanii] Commercii ep. 4 Βασιλείῳ Λιβάνιος
2. Μεγάλου Βασιλείου, επ. 12 και 13 Ὀλυμπίῳ, επ. 19 Γρηγορίῳ ἑταίρῳ, επ. 300 Πατρὶ σχολαστικοῦ παραμυθητική
3. Γρηγορίου Ναζιανζηνού, επ. 51 <Νικοβούλῳ>, επ. 5 Τῷ αὐτῷ (sc. Γρηγορίῳ)
4. Συνεσίου Κυρηναίου, επ. 16 Τῇ αυτῇ, sc. Ὑπατίᾳ
5. Θεοδώρου Στουδίτη, επ. 63 Ἀβολίῳ καὶ Ἰωάννῃ μονάζουσιν, επ. 315 Τιμοθέῳ τέκνῳ
6. Φωτίου Πατριάρχου, επ. 4 Παρθενίῳ ἀσηκρῆτις, επ. 47 Ἀλεξάνδρῳ κόμητι
7. 7. Θεοδώρου Κυζίκου επ. Β 2 Θεόδωρος τῷ αὐτοκράτορι Κωνσταντίνῳ, επ. Β 3 Κωνσταντῖνος
8. Μιχαήλ Ψελλού, επ. 9 (82) Πρὸς τὸν βασιλέα τὸν Διογένην...
9. Ιωάννη Τζέτζη, επ. 17 Πρός τινα γραμματικόν, επ. 1 Τῷ ἡγουμένῳ τῆς Παντεπόπτου
10. Μιχαήλ Χωνιάτη, επ. 1 Πρὸς τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ κῦρ Νικήταν τὸν Χωνιάτην,

    επ. 2 Τῷ Θεσσαλονίκης κυρῷ Εὐσταθίῳ

11. Νικηφόρου Χούμνου επ. 2 και 3 <τῷ πρωτοβεστιαρίῳ τῷ Μουζάλωνι>
12. Δημητρίου Κυδώνη, επ. 291 Amico praedilecto, Thessalonicam?
13. Μανουήλ Καλέκα, επ. 1 <Τῷ βασιλεῖ>
14. Ιωσήφ Βρυεννίου, επ. 1 Ἰωάννῃ

Herbert Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τόμ. Α΄, Αθήνα 1987 (Μ.Ι.Ε.Τ.), σελ. 301-357

Νικολάου Β. Τωμαδάκη, Βυζαντινὴ Ἐπιστολογραφία, ἤτοι Εἰσαγωγὴ εἰς τὴν Βυζαντινὴν Φιλολογίαν τόμ. Γ΄, Θεσσαλονίκη 1993 (ἀνατ. Γ΄ ἐκδόσεως τοῦ 1969)

Βασίλ. Ἀλ. Σαρρῆς, Ἡ βυζαντινή παραμυθητική ἐπιστολή. Ἀπό τόν Θεόδωρο Στουδίτη ἕως τόν Εὐστάθιο Θεσσαλονίκης (9^ος - 12^ος αι.).Ὁ θεραπευτικός λόγος τῶν Βυζαντινῶν ἐνάντια στό πάθος τῆς λύπης, Θεσσαλονίκη 2005

Ἰωάννης Συκουτρῆς, Μελέτες καὶ ἄρθρα. Τὰ γερμανόγλωσσα δημοσιεύματα. Ἀρχαία ἐπιστολογραφία, τόμ. Α΄, Αθήνα 2001 (Μ.Ι.Ε.Τ.), σελ. 171-250 (Νεοελληνική μετάφραση του λήμματος “Epistolographie” που έγραψε ο Συκουτρής στην Realenzyklopädie, Supplementband 5, 1931)

Η διδασκαλία συνίσταται σε 13 τρίωρες διαλέξεις. Την υποβοηθούν τα εξής τεχνολογικά μέσα:

Χρήση Τ.Π.Ε. στην τάξη (ηλεκτρονικός υπολογιστής και προβολέας)

Υποστήριξη Μαθησιακής διαδικασίας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-class

Eπικοινωνία μέσω e-mail

Συμμετοχή στο μάθημα και στις σύντομες επιμέρους  εργασίες

Προφορική τελική εξέταση που περιλαμβάνει:

-   εξακρίβωση της εμπέδωσης γνώσεων

-   κριτική ανασύνθεση πληροφοριών

Δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα μαθήματα. Απαιτείται, ωστόσο, επαρκής γνώση της αρχαίας ελληνικής γραμματικής.

Μαρία Τζιάτζη, Καθηγήτρια Βυζαντινής Φιλολογίας

Herbert Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τόμ. Α΄, Αθήνα 1987 (Μ.Ι.Ε.Τ.), σελ. 301-357

Νικολάου Β. Τωμαδάκη, Βυζαντινὴ Ἐπιστολογραφία, ἤτοι Εἰσαγωγὴ εἰς τὴν Βυζαντινὴν Φιλολογίαν τόμ. Γ΄, Θεσσαλονίκη 1993 (ἀνατ. Γ΄ ἐκδόσεως τοῦ 1969)