ΠΜΣ, ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Ι (ΚΦΙ502)

1. Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΠΕΖΟΥ ΛΟΓΟΥ

α. Η πρωτοκαθεδρία του ποιητή στον ομηρικό και αρχαϊκό κόσμο.

- Όμηρος (η ιδιότητα του ποιητή-δασκάλου)

-Αρχαϊκοί Λυρικοί ποιητές

-Iστορικά έπη

Σημωνίδης από την Αμοργό (Αμοργίνος) Αρχαιολογία των Σαμίων (~ μέσον 7ου αι. π.Χ.)

Μίμνερμος από την Κολοφώνα (Κολοφώνιος) Σμυρνηίς (μέσον-τέλος 7ου αι. π.Χ.): IEG F 13 και 9(;).

Ξενοφάνης από την Κολοφώνα (Κολοφώνιος) Κολοφῶνος κτίσις (τέλος 6ου-αρχές 5ου αι. π.Χ.), Ο εις Ελέαν της Ιταλίας αποικισμός.

Πανύασις από την Αλικαρνασσό (Αλικαρνασσεύς, θείος του Ηροδότου) Ιωνικά (αρχές 5ου αι. π.Χ.).

Ίων από την Χίο (Χίος) Χίου κτίσις (;) (μέσον-τέλος 5ου αι. π.Χ).

-Ωδές ιστορικού περιεχομένου

Σιμωνίδης από την Κέα (Κείος), για τη Ναυμαχία του Αρτεμισίου (PMG 533), τη Ναυμαχία της Σαλαμίνος, τη Μάχη των Πλαταιών (480-478 π.Χ.).

β. Οι Φυσικοί φιλόσοφοι της Ιωνίας (Θαλής, Ηράκλειτος, Ξενοφάνης, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης)

-αμφισβήτηση της ιδιότητας του ποιητή-διδασκάλου

-ορθολογική ερμηνεία του κόσμου (φύσις#θείον)

-χρήση του πεζού λόγου για την περιγραφή της αληθείας.

γ. Οι Ίωνες Λογογράφοι (συγγραφείς γενεαλογιών, εθνογραφίας, γεωγραφίας, τοπικής ιστορίας)

-Προγενέστεροι του Ηροδότου (~555-475 π.Χ.): Εκαταίος ο Μιλήσιος (Γενεαλογίαι, Γης Περίοδος FGrHist 1; EGM), Ακουσίλαος από το Άργος (Γενεαλογίαι EGM), Φερεκύδης από την Αθήνα (Ιστορίαι EGM), Σκύλαξ από τα Καρύανδα (Περίπλους FGrHist 709), Ευθυμένης από τη Μασσαλία (FHG 4.408), Άννων από την Καρχηδόνα (Περίπλους GGM I. 1ff), Διονύσιος από τη Μίλητο (Περσικά, Γης Περιήγησις, Τρωικά FGrHist 687⁵⁶).

-Σύγχρονοι του Ηροδότου (~450-422 π.Χ.): Ευάγων/Ευγέων από τη Σάμο (Ὧροι Σαμίων, EGM), Δηίοχος από την Προκόννησο (Ιστορία της Κυζίκου, της Σαμοθράκης, EGM, FGrHist 471), Δημοκλής από τη Φρυγία (EGM), Εύδημος από την Πάρο/Νάξο (EGM), Χάρων από τη Λάμψακο (Αιθιοπικά, Περσικά, Ελληνικά, Λιβυκά, Κρητικά, Πρυτάνεις Λακεδαιμονίων, Ώροι Λαμψακηνών, Περίπλους, EGM, FGrHist 262), Ελλάνικος από τη Μυτιλήνη (Φορωνίς, Δευκαλιωνεία, Ατλαντίς, Τρωικά, Αιολικά/Λεσβιακά, Αργολικά, Βοιωτικά, Θεσσαλικά, Κυπριακά, Αιγυπτιακά, Περσικά, Σκυθικά, Λυδιακά, Ανάβασις εις Άμμωνος, Κτίσεις, Κτίσις Χίου, Εθνών ονομασίαι, Νόμιμα βαρβαρικά, EGM, FGrHist 4, 323a, 601a, 645a, 687a), Ξάνθος από τις Σάρδεις (Λυδιακά, Μαγικά, FGrHist 765), Δαμάστης από το Σίγειο (Εθνών κατάλογος και πόλεων, Περί εθνών, Περίπλους, Περί των εν Ελλάδι γενομένων, Περί γονέων και προγόνων των εις Ίλιον στρατευσαμένων, Περί ποιητών και σοφιστών, EGM, FGrHist 5), Ξενομήδης από την Κέα (EGM), Αντίοχος από τη Σικελία (Περί Ιταλίας, Των Σικελικών ιστορία, EGM, FGrHist 555), Σιμωνίδης από την Κέα (Γενεαλόγος, Περί ευρημάτων, Γενεαλογίαι, EGM⁶¹), Στησίμβροτος από τη Θάσο (Περί τελετών, Περί Θεμιστοκλέους, Θουκυδίδου και Περικλέους, FGrHist 107), Ιππίας από την Ήλιδα (τέλος 5ου αι. Τρωικός, Εθνών ονομασίαι, Ολυμπιονικών αναγραφή, FGrHist 6, VS 86).

________

EGM= R. Fowler, Early Greek Mythography, Oxford 2000-

FHG= C.- F. Müller, Fragmenta Historicorum Graecorum, τόμ. I-V, 1841-1847 (ανατ. 1966-1967, με λατιν. μτφρ.).

FGrHist= F. Jacoby, et al., Die Fragmente der griechischen Histοrιker, Berlin & Leiden 1923-1958, Leiden 1994-.

GGM= C. Müller, Geographi Graeci Minores, τόμ. I-II, Paris 1861² (ανατ. 1965).

IEG= M. L. West (εκδ.), Iambi et Elegi Graeci, τόμ. I-II, Oxford 1989-1992.

VS = H. Diels-W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker, Berlin 1951-2⁶.

γ. Οι Ίωνες Λογογράφοι (συγγραφείς γενεαλογιών, εθνογραφίας, γεωγραφίας, τοπικής ιστορίας)

-Προγενέστεροι του Ηροδότου (~555-475 π.Χ.): Εκαταίος ο Μιλήσιος (Γενεαλογίαι, Γης Περίοδος FGrHist 1; EGM), Ακουσίλαος από το Άργος (Γενεαλογίαι EGM), Φερεκύδης από την Αθήνα (Ιστορίαι EGM), Σκύλαξ από τα Καρύανδα (Περίπλους FGrHist 709), Ευθυμένης από τη Μασσαλία (FHG 4.408), Άννων από την Καρχηδόνα (Περίπλους GGM I. 1ff), Διονύσιος από τη Μίλητο (Περσικά, Γης Περιήγησις, Τρωικά FGrHist 687⁵⁶).

-Σύγχρονοι του Ηροδότου (~450-422 π.Χ.): Ευάγων/Ευγέων από τη Σάμο (Ὧροι Σαμίων, EGM), Δηίοχος από την Προκόννησο (Ιστορία της Κυζίκου, της Σαμοθράκης, EGM, FGrHist 471), Δημοκλής από τη Φρυγία (EGM), Εύδημος από την Πάρο/Νάξο (EGM), Χάρων από τη Λάμψακο (Αιθιοπικά, Περσικά, Ελληνικά, Λιβυκά, Κρητικά, Πρυτάνεις Λακεδαιμονίων, Ώροι Λαμψακηνών, Περίπλους, EGM, FGrHist 262), Ελλάνικος από τη Μυτιλήνη (Φορωνίς, Δευκαλιωνεία, Ατλαντίς, Τρωικά, Αιολικά/Λεσβιακά, Αργολικά, Βοιωτικά, Θεσσαλικά, Κυπριακά, Αιγυπτιακά, Περσικά, Σκυθικά, Λυδιακά, Ανάβασις εις Άμμωνος, Κτίσεις, Κτίσις Χίου, Εθνών ονομασίαι, Νόμιμα βαρβαρικά, EGM, FGrHist 4, 323a, 601a, 645a, 687a), Ξάνθος από τις Σάρδεις (Λυδιακά, Μαγικά, FGrHist 765), Δαμάστης από το Σίγειο (Εθνών κατάλογος και πόλεων, Περί εθνών, Περίπλους, Περί των εν Ελλάδι γενομένων, Περί γονέων και προγόνων των εις Ίλιον στρατευσαμένων, Περί ποιητών και σοφιστών, EGM, FGrHist 5), Ξενομήδης από την Κέα (EGM), Αντίοχος από τη Σικελία (Περί Ιταλίας, Των Σικελικών ιστορία, EGM, FGrHist 555), Σιμωνίδης από την Κέα (Γενεαλόγος, Περί ευρημάτων, Γενεαλογίαι, EGM⁶¹), Στησίμβροτος από τη Θάσο (Περί τελετών, Περί Θεμιστοκλέους, Θουκυδίδου και Περικλέους, FGrHist 107), Ιππίας από την Ήλιδα (τέλος 5ου αι. Τρωικός, Εθνών ονομασίαι, Ολυμπιονικών αναγραφή, FGrHist 6, VS 86).

________

EGM= R. Fowler, Early Greek Mythography, Oxford 2000-

FHG= C.- F. Müller, Fragmenta Historicorum Graecorum, τόμ. I-V, 1841-1847 (ανατ. 1966-1967, με λατιν. μτφρ.).

FGrHist= F. Jacoby, et al., Die Fragmente der griechischen Histοrιker, Berlin & Leiden 1923-1958, Leiden 1994-.

GGM= C. Müller, Geographi Graeci Minores, τόμ. I-II, Paris 1861² (ανατ. 1965).

IEG= M. L. West (εκδ.), Iambi et Elegi Graeci, τόμ. I-II, Oxford 1989-1992.

VS = H. Diels-W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker, Berlin 1951-2⁶.

_______

δ. Ιστοριογραφία

Ηρόδοτος (~484-430/429 π.Χ.)

Ιστορία των Περσικών πολέμων

(προοίμιο): Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστά, τὰ μὲν Ἕλλησι τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλεᾶ γένηται, τά τε ἄλλα καὶ δι᾽ ἣν αἰτίην ἐπολέμησαν ἀλλήλοισι.

Πρβ. Εκαταίος Γενεαλογίαι (προοίμιο): Ἑκαταῖος ὁ Μιλήσιος ὧδε μυθεῖται˙ τάδε γράφω ὥς μοι δοκεῖ ἀληθέα εἶναι˙ οἱ γὰρ Ἑλλήνων λόγοι πολλοί τε καὶ γελοῖοι, ὡς ἐμοὶ φαίνονται, εἰσίν.

Έργα: 2.2-182 (Αίγυπτος)

2. 35. ἔρχομαι δὲ περὶ Αἰγύπτου μηκυνέων τὸν λόγον, ὅτι πλεῖστα θωμάσια ἔχει [ἢ ἡ ἄλλη πᾶσα χώρη] καὶ ἔργα λόγου μέζω παρέχεται πρὸς πᾶσαν χώρην τούτων εἵνεκα πλέω περὶ αὐτῆς εἰρήσεται. [2] Αἰγύπτιοι ἅμα τῷ οὐρανῷ τῷ κατὰ σφέας ἐόντι ἑτεροίῳ καὶ τῷ ποταμῷ φύσιν ἀλλοίην παρεχομένῳ ἢ οἱ ἄλλοι ποταμοί, τὰ πολλὰ πάντα ἔμπαλιν τοῖσι ἄλλοισι ἀνθρώποισι ἐστήσαντο ἤθεά τε καὶ νόμους· ἐν τοῖσι αἱ μὲν γυναῖκες ἀγοράζουσι καὶ καπηλεύουσι, οἱ δὲ ἄνδρες κατ᾽ οἴκους ἐόντες ὑφαίνουσι· ὑφαίνουσι δὲ οἱ μὲν ἄλλοι ἄνω τὴν κρόκην ὠθέοντες, Αἰγύπτιοι δὲ κάτω. [3] τὰ ἄχθεα οἱ μὲν ἄνδρες ἐπὶ τῶν κεφαλέων φορέουσι, αἱ δὲ γυναῖκες ἐπὶ τῶν ὤμων. οὐρέουσι αἱ μὲν γυναῖκες ὀρθαί, οἱ δὲ ἄνδρες κατήμενοι. εὐμαρείῃ χρέωνται ἐν τοῖσι οἴκοισι, ἐσθίουσι δὲ ἔξω ἐν τῇσι ὁδοῖσι ἐπιλέγοντες ὡς τὰ μὲν αἰσχρὰ ἀναγκαῖα δὲ ἐν ἀποκρύφῳ ἐστὶ ποιέειν χρεόν, τὰ δὲ μὴ αἰσχρὰ ἀναφανδόν. [4] ἱρᾶται γυνὴ μὲν οὐδεμία οὔτε ἔρσενος θεοῦ οὔτε θηλέης, ἄνδρες δὲ πάντων τε καὶ πασέων. τρέφειν τοὺς τοκέας τοῖσι μὲν παισὶ οὐδεμία ἀνάγκη μὴ βουλομένοισι, τῇσι δὲ θυγατράσι πᾶσα ἀνάγκη καὶ μὴ βουλομένῃσι.
3. 226. Λακεδαιμονίων δὲ καὶ Θεσπιέων τοιούτων γενομένων ὅμως λέγεται ἀνὴρ ἄριστος γενέσθαι Σπαρτιήτης Διηνέκης· τὸν τόδε φασὶ εἰπεῖν τὸ ἔπος πρὶν ἢ συμμῖξαι σφέας τοῖσι Μήδοισι, πυθόμενον πρός τευ τῶν Τρηχινίων ὡς ἐπεὰν οἱ βάρβαροι ἀπίωσι τὰ τοξεύματα, τὸν ἥλιον ὑπὸ τοῦ πλήθεος τῶν ὀιστῶν ἀποκρύπτουσι· τοσοῦτο πλῆθος αὐτῶν εἶναι. [2] τὸν δὲ οὐκ ἐκπλαγέντα τούτοισι εἰπεῖν ἐν ἀλογίῃ ποιεύμενον τὸ Μήδων πλῆθος, ὡς πάντα σφι ἀγαθὰ ὁ Τρηχίνιος ξεῖνος ἀγγέλλοι, εἰ ἀποκρυπτόντων τῶν Μήδων τὸν ἥλιον ὑπὸ σκιῇ ἔσοιτο πρὸς αὐτοὺς ἡ μάχη καὶ οὐκ ἐν ἡλίῳ.
4. ταῦτα μὲν καὶ ἄλλα τοιουτότροπα ἔπεα φασὶ Διηνέκεα τὸν Λακεδαιμόνιον λιπέσθαι μνημόσυνα· μετὰ δὲ τοῦτον ἀριστεῦσαι λέγονται Λακεδαιμόνιοι δύο ἀδελφεοί, Ἀλφεός τε καὶ Μάρων Ὀρσιφάντου παῖδες. Θεσπιέων δὲ εὐδοκίμεε μάλιστα τῷ οὔνομα ἦν Διθύραμβος Ἁρματίδεω.

Μεθοδολογία

7.152. εἰ μέν νυν Ξέρξης τε ἀπέπεμψε ταῦτα λέγοντα κήρυκα ἐς Ἄργος καὶ Ἀργείων ἄγγελοι ἀναβάντες ἐς Σοῦσα ἐπειρώτων Ἀρτοξέρξεα περὶ φιλίης, οὐκ ἔχω ἀτρεκέως εἰπεῖν, οὐδέ τινα γνώμην περὶ αὐτῶν ἀποφαίνομαι ἄλλην γε ἢ τήν περ αὐτοὶ Ἀργεῖοι λέγουσι· [2] ἐπίσταμαι δὲ τοσοῦτο ὅτι εἰ πάντες ἄνθρωποι τὰ οἰκήια κακὰ ἐς μέσον συνενείκαιεν ἀλλάξασθαι βουλόμενοι τοῖσι πλησίοισι, ἐγκύψαντες ἂν ἐς τὰ τῶν πέλας κακὰ ἀσπασίως ἕκαστοι αὐτῶν ἀποφεροίατο ὀπίσω τὰ ἐσενεικαίατο. [3] οὕτω δὲ οὐδ᾽ Ἀργείοισι αἴσχιστα πεποίηται. ἐγὼ δὲ ὀφείλω λέγειν τὰ λεγόμενα, πείθεσθαί γε μὲν οὐ παντάπασι ὀφείλω, καί μοι τοῦτο τὸ ἔπος ἐχέτω ἐς πάντα λόγον· ἐπεὶ καὶ ταῦτα λέγεται, ὡς ἄρα Ἀργεῖοι ἦσαν οἱ ἐπικαλεσάμενοι τὸν Πέρσην ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα, ἐπειδή σφι πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους κακῶς ἡ αἰχμὴ ἑστήκεε, πᾶν δὴ βουλόμενοι σφίσι εἶναι πρὸ τῆς παρεούσης λύπης.

Θουκυδίδης (~460-400; π.Χ.)

Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου

1.1 (προοίμιο) Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ξυνέγραψε τὸν πόλεμον τῶν Πελοποννησίων καὶ Ἀθηναίων, ὡς ἐπολέμησαν πρὸς ἀλλήλους, ἀρξάμενος εὐθὺς καθισταμένου καὶ ἐλπίσας μέγαν τε ἔσεσθαι καὶ ἀξιολογώτατον τῶν προγεγενημένων, τεκμαιρόμενος ὅτι ἀκμάζοντές τε ᾖσαν ἐς αὐτὸν ἀμφότεροι παρασκευῇ τῇ πάσῃ καὶ τὸ ἄλλο Ἑλληνικὸν ὁρῶν ξυνιστάμενον πρὸς ἑκατέρους, τὸ μὲν εὐθύς, τὸ δὲ καὶ διανοούμενον. κίνησις γὰρ αὕτη μεγίστη δὴ τοῖς Ἕλλησιν ἐγένετο καὶ μέρει τινὶ τῶν βαρβάρων, ὡς δὲ εἰπεῖν καὶ ἐπὶ πλεῖστον ἀνθρώπων. τὰ γὰρ πρὸ αὐτῶν καὶ τὰ ἔτι παλαίτερα σαφῶς μὲν εὑρεῖν διὰ χρόνου πλῆθος ἀδύνατα ἦν, ἐκ δὲ τεκμηρίων ὧν ἐπὶ μακρότατον σκοποῦντί μοι πιστεῦσαι ξυμβαίνει οὐ μεγάλα νομίζω γενέσθαι οὔτε κατὰ τοὺς πολέμους οὔτε ἐς τὰ ἄλλα.

1.20-23 (μεθοδολογία)

1. 20 Τὰ μὲν οὖν παλαιὰ τοιαῦτα ηὗρον, χαλεπὰ ὄντα παντὶ ἑξῆς τεκμηρίῳ πιστεῦσαι. οἱ γὰρ ἄνθρωποι τὰς ἀκοὰς τῶν προγεγενημένων, καὶ ἢν ἐπιχώρια σφίσιν ᾖ, ὁμοίως ἀβασανίστως παρ' ἀλλήλων δέχονται. Ἀθηναίων γοῦν τὸ πλῆθος Ἵππαρχον οἴονται ὑφ' Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος τύραννον ὄντα ἀποθανεῖν, καὶ οὐκ ἴσασιν ὅτι Ἱππίας μὲν πρεσβύτατος ὢν ἦρχε τῶν Πεισιστράτου υἱέων, Ἵππαρχος δὲ καὶ Θεσσαλὸς ἀδελφοὶ ἦσαν αὐτοῦ, ὑποτοπήσαντες δέ τι ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ καὶ παραχρῆμα Ἁρμόδιος καὶ Ἀριστογείτων ἐκ τῶν ξυνειδότων σφίσιν Ἱππίᾳ μεμηνῦσθαι τοῦ μὲν ἀπέσχοντο ὡς προειδότος, βουλόμενοι δὲ πρὶν ξυλληφθῆναι δράσαντές τι καὶ κινδυνεῦσαι, τῷ Ἱππάρχῳ περιτυχόντες περὶ τὸ Λεωκόρειον καλούμενον τὴν Παναθηναϊκὴν πομπὴν διακοσμοῦντι ἀπέκτειναν. πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα ἔτι καὶ νῦν ὄντα καὶ οὐ χρόνῳ ἀμνηστούμενα καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνες οὐκ ὀρθῶς οἴονται, ὥσπερ τούς τε Λακεδαιμονίων βασιλέας μὴ μιᾷ ψήφῳ προστίθεσθαι ἑκάτερον, ἀλλὰ δυοῖν, καὶ τὸν Πιτανάτην λόχον αὐτοῖς εἶναι, ὃς οὐδ' ἐγένετο πώποτε. οὕτως ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας, καὶ ἐπὶ τὰ ἑτοῖμα μᾶλλον τρέπονται. [21] ἐκ δὲ τῶν εἰρημένων τεκμηρίων ὅμως τοιαῦτα ἄν τις νομίζων μάλιστα ἃ διῆλθον οὐχ ἁμαρτάνοι, καὶ οὔτε ὡς ποιηταὶ ὑμνήκασι περὶ αὐτῶν ἐπὶ τὸ μεῖζον κοσμοῦντες μᾶλλον πιστεύων, οὔτε ὡς λογογράφοι ξυνέθεσαν ἐπὶ τὸ προσαγωγότερον τῇ ἀκροάσει ἢ ἀληθέστερον, ὄντα ἀνεξέλεγκτα καὶ τὰ πολλὰ ὑπὸ χρόνου αὐτῶν ἀπίστως ἐπὶ τὸ μυθῶδες ἐκνενικηκότα, ηὑρῆσθαι δὲ ἡγησάμενος ἐκ τῶν ἐπιφανεστάτων σημείων ὡς παλαιὰ εἶναι ἀποχρώντως. καὶ ὁ πόλεμος οὗτος, καίπερ τῶν ἀνθρώπων ἐν ᾧ μὲν ἂν πολεμῶσι τὸν παρόντα αἰεὶ μέγιστον κρινόντων, παυσαμένων δὲ τὰ ἀρχαῖα μᾶλλον θαυμαζόντων, ἀπ' αὐτῶν τῶν ἔργων σκοποῦσι δηλώσει ὅμως μείζων γεγενημένος αὐτῶν.

22 Καὶ ὅσα μὲν λόγῳ εἶπον ἕκαστοι ἢ μέλλοντες πολεμήσειν ἢ ἐν αὐτῷ ἤδη ὄντες, χαλεπὸν τὴν ἀκρίβειαν αὐτὴν τῶν λεχθέντων διαμνημονεῦσαι ἦν ἐμοί τε ὧν αὐτὸς ἤκουσα καὶ τοῖς ἄλλοθέν ποθεν ἐμοὶ ἀπαγγέλλουσιν· ὡς δ' ἂν ἐδόκουν ἐμοὶ ἕκαστοι περὶ τῶν αἰεὶ παρόντων τὰ δέοντα μάλιστ' εἰπεῖν, ἐχομένῳ ὅτι ἐγγύτατα τῆς ξυμπάσης γνώμης τῶν ἀληθῶς λεχθέντων, οὕτως εἴρηται. τὰ δ' ἔργα τῶν πραχθέντων ἐν τῷ πολέμῳ οὐκ ἐκ τοῦ παρατυχόντος πυνθανόμενος ἠξίωσα γράφειν, οὐδ' ὡς ἐμοὶ ἐδόκει, ἀλλ' οἷς τε αὐτὸς παρῆν καὶ παρὰ τῶν ἄλλων ὅσον δυνατὸν ἀκριβείᾳ περὶ ἑκάστου ἐπεξελθών. ἐπιπόνως δὲ ηὑρίσκετο, διότι οἱ παρόντες τοῖς ἔργοις ἑκάστοις οὐ ταὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν ἔλεγον, ἀλλ' ὡς ἑκατέρων τις εὐνοίας ἢ μνήμης ἔχοι. καὶ ἐς μὲν ἀκρόασιν ἴσως τὸ μὴ μυθῶδες αὐτῶν ἀτερπέστερον φανεῖται· ὅσοι δὲ βουλήσονται τῶν τε γενομένων τὸ σαφὲς σκοπεῖν καὶ τῶν μελλόντων ποτὲ αὖθις κατὰ τὸ ἀνθρώπινον τοιούτων καὶ παραπλησίων ἔσεσθαι, ὠφέλιμα κρίνειν αὐτὰ ἀρκούντως ἕξει. κτῆμά τε ἐς αἰεὶ μᾶλλον ἢ ἀγώνισμα ἐς τὸ παραχρῆμα ἀκούειν ξύγκειται.

            [23] Τῶν δὲ πρότερον ἔργων μέγιστον ἐπράχθη τὸ Μηδικόν, καὶ τοῦτο ὅμως δυοῖν ναυμαχίαιν καὶ πεζομαχίαιν ταχεῖαν τὴν κρίσιν ἔσχεν. τούτου δὲ τοῦ πολέμου μῆκός τε μέγα προύβη, παθήματά τε ξυνηνέχθη γενέσθαι ἐν αὐτῷ τῇ Ἑλλάδι οἷα οὐχ ἕτερα ἐν ἴσῳ χρόνῳ. οὔτε γὰρ πόλεις τοσαίδε ληφθεῖσαι ἠρημώθησαν, αἱ μὲν ὑπὸ βαρβάρων, αἱ δ' ὑπὸ σφῶν αὐτῶν ἀντιπολεμούντων (εἰσὶ δ' αᾔ καὶ οἰκήτορας μετέβαλον ἁλισκόμεναι), οὔτε φυγαὶ τοσαίδε ἀνθρώπων καὶ φόνος, ὁ μὲν κατ' αὐτὸν τὸν πόλεμον, ὁ δὲ διὰ τὸ στασιάζειν. τά τε πρότερον ἀκοῇ μὲν λεγόμενα, ἔργῳ δὲ σπανιώτερον βεβαιούμενα οὐκ ἄπιστα κατέστη, σεισμῶν τε πέρι, οᾔ ἐπὶ πλεῖστον ἅμα μέρος γῆς καὶ ἰσχυρότατοι οἱ αὐτοὶ ἐπέσχον, ἡλίου τε ἐκλείψεις, αᾔ πυκνότεραι παρὰ τὰ ἐκ τοῦ πρὶν χρόνου μνημονευόμενα ξυνέβησαν, αὐχμοί τε ἔστι παρ' οἷς μεγάλοι καὶ ἀπ' αὐτῶν καὶ λιμοὶ καὶ ἡ οὐχ ἥκιστα βλάψασα καὶ μέρος τι φθείρασα ἡ λοιμώδης νόσος· ταῦτα γὰρ πάντα μετὰ τοῦδε τοῦ πολέμου ἅμα ξυνεπέθετο. ἤρξαντο δὲ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι καὶ Πελοποννήσιοι λύσαντες τὰς τριακοντούτεις σπονδὰς αᾔ αὐτοῖς ἐγένοντο μετὰ Εὐβοίας ἅλωσιν. διότι δ' ἔλυσαν, τὰς αἰτίας προύγραψα πρῶτον καὶ τὰς διαφοράς, τοῦ μή τινα ζητῆσαί ποτε ἐξ ὅτου τοσοῦτος πόλεμος τοῖς Ἕλλησι κατέστη. τὴν μὲν γὰρ ἀληθεστάτην πρόφασιν, ἀφανεστάτην δὲ λόγῳ, τοὺς Ἀθηναίους ἡγοῦμαι μεγάλους γιγνομένους καὶ φόβον παρέχοντας τοῖς Λακεδαιμονίοις ἀναγκάσαι ἐς τὸ πολεμεῖν· αἱ δ' ἐς τὸ φανερὸν λεγόμεναι αἰτίαι αἵ δ' ἦσαν ἑκατέρων, ἀφ' ὧν λύσαντες τὰς σπονδὰς ἐς τὸν πόλεμον κατέστησαν.