ΥΑΕΦ146: Ιστοριογραφία

Η γέννηση του πεζού λόγου

α. Η πρωτοκαθεδρία του ποιητή στον ομηρικό και αρχαϊκό κόσμο.

- Όμηρος (η ιδιότητα του ποιητή-δασκάλου)

-Αρχαϊκοί Λυρικοί ποιητές

-Iστορικά έπη

Σημωνίδης από την Αμοργό (Αμοργίνος) Αρχαιολογία των Σαμίων (~ μέσον 7ου αι. π.Χ.)

Μίμνερμος από την Κολοφώνα (Κολοφώνιος) Σμυρνηίς (μέσον-τέλος 7ου αι. π.Χ.): IEG F 13 και 9(;).

Ξενοφάνης από την Κολοφώνα (Κολοφώνιος) Κολοφῶνος κτίσις (τέλος 6ου-αρχές 5ου αι. π.Χ.), Ο εις Ελέαν της Ιταλίας αποικισμός.

Πανύασις από την Αλικαρνασσό (Αλικαρνασσεύς, θείος του Ηροδότου) Ιωνικά (αρχές 5ου αι. π.Χ.).

Ίων από την Χίο (Χίος) Χίου κτίσις (;) (μέσον-τέλος 5ου αι. π.Χ). 

-Ωδές ιστορικού περιεχομένου 

Σιμωνίδης από την Κέα (Κείος), για τηΝαυμαχία του Αρτεμισίου(PMG533),τη Ναυμαχία της Σαλαμίνος, τηΜάχη των Πλαταιών(480-478 π.Χ.).

β. Οι Φυσικοί φιλόσοφοι της Ιωνίας (Θαλής, Ηράκλειτος, Ξενοφάνης, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης)

-αμφισβήτηση της ιδιότητας του ποιητή-διδασκάλου

-ορθολογική ερμηνεία του κόσμου (φύσις#θείον)

-χρήση του πεζού λόγου για την περιγραφή της αληθείας.

γ. Οι Ίωνες Λογογράφοι (συγγραφείς γενεαλογιών, εθνογραφίας, γεωγραφίας, τοπικής ιστορίας)

-Προγενέστεροι του Ηροδότου (~555-475 π.Χ.): Εκαταίος ο Μιλήσιος (Γενεαλογίαι, Γης Περίοδος FGrHist1; EGM), Ακουσίλαος από το Άργος (Γενεαλογίαι EGM), Φερεκύδης από την Αθήνα (Ιστορίαι EGM), Σκύλαξ από τα Καρύανδα (Περίπλους FGrHist709), Ευθυμένης από τη Μασσαλία (FHG4.408), Άννων από την Καρχηδόνα (Περίπλους GGMI. 1ff), Διονύσιος από τη Μίλητο (Περσικά, Γης Περιήγησις, Τρωικά FGrHist687⁵⁶).

-Σύγχρονοι του Ηροδότου (~450-422 π.Χ.): Ευάγων/Ευγέων από τη Σάμο (Ὧροι Σαμίων, EGM), Δηίοχος από την Προκόννησο (Ιστορία της Κυζίκου, της Σαμοθράκης, EGM, FGrHist471), Δημοκλής από τη Φρυγία (EGM), Εύδημος από την Πάρο/Νάξο (EGM), Χάρων από τη Λάμψακο (Αιθιοπικά, Περσικά, Ελληνικά, Λιβυκά, Κρητικά, Πρυτάνεις Λακεδαιμονίων, Ώροι Λαμψακηνών, Περίπλους, EGM, FGrHist262), Ελλάνικος από τη Μυτιλήνη (Φορωνίς, Δευκαλιωνεία, Ατλαντίς, Τρωικά, Αιολικά/Λεσβιακά, Αργολικά, Βοιωτικά, Θεσσαλικά, Κυπριακά, Αιγυπτιακά, Περσικά, Σκυθικά, Λυδιακά, Ανάβασις εις Άμμωνος, Κτίσεις, Κτίσις Χίου, Εθνών ονομασίαι, Νόμιμα βαρβαρικά, EGM, FGrHist4, 323a, 601a, 645a, 687a), Ξάνθος από τις Σάρδεις (Λυδιακά, Μαγικά, FGrHist765), Δαμάστης από το Σίγειο (Εθνών κατάλογος και πόλεων, Περί εθνών, Περίπλους, Περί των εν Ελλάδι γενομένων, Περί γονέων και προγόνων των εις Ίλιον στρατευσαμένων, Περί ποιητών και σοφιστών, EGM, FGrHist5), Ξενομήδης από την Κέα (EGM), Αντίοχος από τη Σικελία (Περί Ιταλίας, Των Σικελικών ιστορία, EGM, FGrHist555), Σιμωνίδης από την Κέα (Γενεαλόγος, Περί ευρημάτων, Γενεαλογίαι, EGM⁶¹), Στησίμβροτος από τη Θάσο (Περί τελετών, Περί Θεμιστοκλέους, Θουκυδίδου και Περικλέους, FGrHist107), Ιππίας από την Ήλιδα (τέλος 5ου αι. Τρωικός, Εθνών ονομασίαι, Ολυμπιονικών αναγραφή, FGrHist6, VS86).  

Ηρόδοτος (~484-430/429 π.Χ.)

Ιστορία των Περσικών πολέμων

(προοίμιο): Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστά, τὰ μὲν Ἕλλησι τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλεᾶ γένηται, τά τε ἄλλα καὶ δι᾽ ἣν αἰτίην ἐπολέμησαν ἀλλήλοισι.

Πρβ. Εκαταίος Γενεαλογίαι (προοίμιο): Ἑκαταῖος ὁ Μιλήσιος ὧδε μυθεῖται˙ τάδε γράφω ὥς μοι δοκεῖ ἀληθέα εἶναι˙ οἱ γὰρ Ἑλλήνων λόγοι πολλοί τε καὶ γελοῖοι, ὡς ἐμοὶ φαίνονται, εἰσίν.

Έργα: 2.2-182 (Αίγυπτος)

2. 35. ἔρχομαι δὲ περὶ Αἰγύπτου μηκυνέων τὸν λόγον, ὅτι πλεῖστα θωμάσια ἔχει [ἢ ἡ ἄλλη πᾶσα χώρη] καὶ ἔργα λόγου μέζω παρέχεται πρὸς πᾶσαν χώρην τούτων εἵνεκα πλέω περὶ αὐτῆς εἰρήσεται. [2] Αἰγύπτιοι ἅμα τῷ οὐρανῷ τῷ κατὰ σφέας ἐόντι ἑτεροίῳ καὶ τῷ ποταμῷ φύσιν ἀλλοίην παρεχομένῳ ἢ οἱ ἄλλοι ποταμοί, τὰ πολλὰ πάντα ἔμπαλιν τοῖσι ἄλλοισι ἀνθρώποισι ἐστήσαντο ἤθεά τε καὶ νόμους· ἐν τοῖσι αἱ μὲν γυναῖκες ἀγοράζουσι καὶ καπηλεύουσι, οἱ δὲ ἄνδρες κατ᾽ οἴκους ἐόντες ὑφαίνουσι· ὑφαίνουσι δὲ οἱ μὲν ἄλλοι ἄνω τὴν κρόκην ὠθέοντες, Αἰγύπτιοι δὲ κάτω. [3] τὰ ἄχθεα οἱ μὲν ἄνδρες ἐπὶ τῶν κεφαλέων φορέουσι, αἱ δὲ γυναῖκες ἐπὶ τῶν ὤμων. οὐρέουσι αἱ μὲν γυναῖκες ὀρθαί, οἱ δὲ ἄνδρες κατήμενοι. εὐμαρείῃ χρέωνται ἐν τοῖσι οἴκοισι, ἐσθίουσι δὲ ἔξω ἐν τῇσι ὁδοῖσι ἐπιλέγοντες ὡς τὰ μὲν αἰσχρὰ ἀναγκαῖα δὲ ἐν ἀποκρύφῳ ἐστὶ ποιέειν χρεόν, τὰ δὲ μὴ αἰσχρὰ ἀναφανδόν. [4] ἱρᾶται γυνὴ μὲν οὐδεμία οὔτε ἔρσενος θεοῦ οὔτε θηλέης, ἄνδρες δὲ πάντων τε καὶ πασέων. τρέφειν τοὺς τοκέας τοῖσι μὲν παισὶ οὐδεμία ἀνάγκη μὴ βουλομένοισι, τῇσι δὲ θυγατράσι πᾶσα ἀνάγκη καὶ μὴ βουλομένῃσι.

7. 226. Λακεδαιμονίων δὲ καὶ Θεσπιέων τοιούτων γενομένων ὅμως λέγεται ἀνὴρ ἄριστος γενέσθαι Σπαρτιήτης Διηνέκης· τὸν τόδε φασὶ εἰπεῖν τὸ ἔπος πρὶν ἢ συμμῖξαι σφέας τοῖσι Μήδοισι, πυθόμενον πρός τευ τῶν Τρηχινίων ὡς ἐπεὰν οἱ βάρβαροι ἀπίωσι τὰ τοξεύματα, τὸν ἥλιον ὑπὸ τοῦ πλήθεος τῶν ὀιστῶν ἀποκρύπτουσι· τοσοῦτο πλῆθος αὐτῶν εἶναι. [2] τὸν δὲ οὐκ ἐκπλαγέντα τούτοισι εἰπεῖν ἐν ἀλογίῃ ποιεύμενον τὸ Μήδων πλῆθος, ὡς πάντα σφι ἀγαθὰ ὁ Τρηχίνιος ξεῖνος ἀγγέλλοι, εἰ ἀποκρυπτόντων τῶν Μήδων τὸν ἥλιον ὑπὸ σκιῇ ἔσοιτο πρὸς αὐτοὺς ἡ μάχη καὶ οὐκ ἐν ἡλίῳ.

227. ταῦτα μὲν καὶ ἄλλα τοιουτότροπα ἔπεα φασὶ Διηνέκεα τὸν Λακεδαιμόνιον λιπέσθαι μνημόσυνα· μετὰ δὲ τοῦτον ἀριστεῦσαι λέγονται Λακεδαιμόνιοι δύο ἀδελφεοί, Ἀλφεός τε καὶ Μάρων Ὀρσιφάντου παῖδες. Θεσπιέων δὲ εὐδοκίμεε μάλιστα τῷ οὔνομα ἦν Διθύραμβος Ἁρματίδεω.

Μεθοδολογία

7.152. εἰ μέν νυν Ξέρξης τε ἀπέπεμψε ταῦτα λέγοντα κήρυκα ἐς Ἄργος καὶ Ἀργείων ἄγγελοι ἀναβάντες ἐς Σοῦσα ἐπειρώτων Ἀρτοξέρξεα περὶ φιλίης, οὐκ ἔχω ἀτρεκέως εἰπεῖν, οὐδέ τινα γνώμην περὶ αὐτῶν ἀποφαίνομαι ἄλλην γε ἢ τήν περ αὐτοὶ Ἀργεῖοι λέγουσι· [2] ἐπίσταμαι δὲ τοσοῦτο ὅτι εἰ πάντες ἄνθρωποι τὰ οἰκήια κακὰ ἐς μέσον συνενείκαιεν ἀλλάξασθαι βουλόμενοι τοῖσι πλησίοισι, ἐγκύψαντες ἂν ἐς τὰ τῶν πέλας κακὰ ἀσπασίως ἕκαστοι αὐτῶν ἀποφεροίατο ὀπίσω τὰ ἐσενεικαίατο. [3] οὕτω δὲ οὐδ᾽ Ἀργείοισι αἴσχιστα πεποίηται. ἐγὼ δὲ ὀφείλω λέγειν τὰ λεγόμενα, πείθεσθαί γε μὲν οὐ παντάπασι ὀφείλω, καί μοι τοῦτο τὸ ἔπος ἐχέτω ἐς πάντα λόγον· ἐπεὶ καὶ ταῦτα λέγεται, ὡς ἄρα Ἀργεῖοι ἦσαν οἱ ἐπικαλεσάμενοι τὸν Πέρσην ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα, ἐπειδή σφι πρὸς τοὺς Λακεδαιμονίους κακῶς ἡ αἰχμὴ ἑστήκεε, πᾶν δὴ βουλόμενοι σφίσι εἶναι πρὸ τῆς παρεούσης λύπης.